ภาษาอีสาน: ออนซอน

เกี่ยวเนื่องมาจากคำว่า "สะออน" มีอีกคำที่คล้ายกันจนใช้ปนกันบ่อยๆ คือ "ออนซอน" ผมเองก็ยอมรับว่าความหมายของคำนี้ค่อนข้างเบลอสำหรับผม เพราะเป็นคำที่มักใช้ในอาการชื่นชม เช่น "ออนซอนเด", "ออนซอนหลาย" จนชวนให้คิดว่า "ออนซอน" แปลว่าชื่นชอบ คล้ายกับ "สะออน" และหลายคนก็มีความเข้าใจกันว่าอย่างนั้น

แต่จำได้ว่าเคยเรียนในสมัยมัธยม ว่า "ออนซอน" นี้ เป็นคำที่แผลงมาจาก "อรชร" ที่แปลว่า "งาม" เมื่อคิดตามดั่งนี้ โดยเอาคำว่า "งาม" ใส่เข้าไป กลายเป็น "งามจริง", "งามมาก" มันก็กลายเป็นคำชื่นชม หากแต่เราไปจับเอากิริยาชื่นชมมาเป็นความหมาย เลยเกิดอาการเพี้ยนความหมายไป

อีกครั้งหนึ่งที่ได้ยืนยัน ก็ตอนที่มีโอกาสเข้าไปพบ พจนานุกรมภาษาอีสาน ที่หอสมุดแห่งชาติ เปิดคำว่า "ออนซอน" ก็แปลว่า "งาม"

แต่นั่นก็นานมาแล้ว ผมอาจจะจำเพี้ยนก็ได้ จึงยังไม่มั่นใจ จนกระทั่งได้แหล่งอ้างอิงเป็น พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน ทั้งฉบับ พ.ศ. ๒๕๒๕ และ ๒๕๔๒

ฉบับ ๒๕๒๕:

ออนซอน, อ่อนซอน (ถิ่น) ว. เพราะพริ้ง; สวย, งาม, น่ารัก.

ฉบับ ๒๕๔๒:

ออนซอน, อ่อนซอน (ถิ่น-พายัพ, อีสาน) ว. งาม; เพราะพริ้ง, ซาบซึ้งตรึงใจ. (เพี้ยนมาจาก อรชร).

สรุปว่า "ออนซอน" เป็นคำวิเศษณ์ ไม่ใช่คำกริยาเหมือน "สะออน" และความหมายก็คือ:

ออนซอน ว. งาม; เพราะพริ้ง, ซาบซึ้งตรึงใจ.

ถึงแม้จะแผลงมาจาก "อรชร" แต่ "ออนซอน" ก็ไม่ได้เอาไว้ใช้กับรูปร่างของคน แต่ใช้กับความงดงามทั่วๆ ไป ทั้งวัฒนธรรม ทั้งบรรยากาศ

เรายังอยู่ในบรรยากาศคาราโอเกะอยู่ใช่ไหม ถ้ายังจำเพลง "ออนซอนเด" ของวิสา คัญทัพ ที่ศันสนีย์ร้องไว้ได้

พิณแคนส่งข่าวบอกขาน แว่วหวานก้องมาแต่ไกล
ลมฝนบนฟ้าลอยไป ท้องนาท้องไร่คอยเคียว

ด้วยน้ำจิตที่เปี่ยมล้นดวงใจ สดสะอาดใสดุจดังน้ำลำธาร
รวมกำลังออกเหงื่อแรงทำงาน ออนซอนเด ละเป็นตาน่าชื่นบาน
ฤดูกาลแสนหวาน โอ้สวรรค์บ้านนา...