ภาษาอีสาน: ย้อน, ขะหยอน
ย้อน [ญ่อน] สัน. ด้วยเหตุที่, อันเนื่องมาจาก.
ดูเหมือนภาษาอีสานจะไม่มีคำว่า "เพราะ" ไม่ว่าจะในความหมายว่า "เสนาะหู" หรือ "ด้วยเหตุที่..." ความหมายว่า "ด้วยเหตุที่" ซึ่งเป็นสันธานเชื่อมความนั้น ภาษาอีสานใช้คำว่า "ย้อน" เช่น ในหนังเรื่อง ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๑ จะมีประโยคที่หลวงพ่อพูดถึงนักประดาน้ำคนหนึ่ง ที่จมน้ำตายไป ว่า "มันตายย้อนเหล้า" แปลว่า "มันตายเพราะเหล้า" นั่นเอง ถ้าใช้ "ย้อนว่า.." แล้วตามด้วยอนุประโยค ก็เหมือน "เพราะว่า.." ในภาษากลางนั่นแล
ที่ใกล้เคียงกับ "ย้อน" ก็มีอีกคำ คือ "ขะหยอน"
ขะหยอน [ขะหญอน] สัน. มิน่า(ล่ะ).
ใช้เวลาที่รู้สาเหตุอะไรบางอย่าง ตัวอย่างเช่น "ขะหยอนเลาบ่ตื่นอิหยัง เลาฮู้แต่ดนแล้ว" (มิน่า แกไม่ตื่นเต้นตกใจอะไร แกรู้ตั้งนานแล้วนี่เอง) บางทีก็ตามด้วย "ล่ะ" เหมือน "มิน่าล่ะ" ในภาษากลางก็ได้
ว่าแล้วก็เลยย้อนมาพูดเรื่องหน่วยเสียง ย และ ญ สักนิด อย่างที่เคยเขียนถึงไปแล้ว ว่าเสียง ญ นั้น ตามหลักพยัญชนะวรรคแล้ว ญ เป็นพยัญชนะนาสิก คือมีเสียงออกจมูกเหมือนพยัญชนะนาสิกตัวอื่นๆ คือ ง ณ น ม (ทดสอบด้วยการอุดจมูกแล้วออกเสียง จะมีลมดัน) แต่เสียงนาสิกของ ญ ในภาษากลางได้หายไป แต่ในภาษาอีสานและภาษาลาว ยังคงรักษาไว้ พยัญชนะลาวจะมี ย ยุง (ຍ ຍຸງ) กับ ย ยา (ຢ ຢາ) ซึ่งเสียง ย ยุง จะมีเสียงนาสิก อยู่ในตำแหน่งเดียวกับ ญ หญิง ของไทย ส่วน ย ยา นั้น ไม่มีเสียงนาสิก อยู่ในตำแหน่ง ย ยักษ์ ของไทย และเสียง ย/ญ ส่วนใหญ่ของลาว จะเขียนด้วย ย ยุง (ซึ่งมีรูปร่างเหมือน ย ยักษ์ ของไทย แต่อยู่ในตำแหน่ง ญ หญิง) และออกเสียงนาสิก คำที่เขียนด้วย ย ยา มักเป็นคำ อย ควบ ของไทย เช่น อย่า อยู่ อย่าง อยาก และผันวรรณยุกต์เหมือนอักษรกลาง แต่ทั้งนี้ ก็มีคำที่ไม่ใช่ อย ควบ ของไทยที่เขียนด้วย ย ยา ด้วย เช่น คำว่า "ยา" เอง และมีบางคำในภาษาอีสานที่ผันวรรณยุกต์แบบ ย ยา เช่น ยาง [เอก] ย่าง [สามัญสูง] (เดิน) แต่ด้วยความที่ไม่เคยได้เรียนหลักภาษาอีสาน จึงไม่กล้ายืนยัน ว่าคำเหล่านี้สะกดด้วย ย ยา หรือไม่ (และไม่แน่ใจเรื่องเสียงนาสิกในบางคำเช่น "ยาง" ด้วย) ตรงนี้ออกจะเป็นจุดโหว่ของการไม่ได้เรียนภาษาท้องถิ่นในหลักสูตร (หรือแม้แต่การห้ามพูดภาษาถิ่นในโรงเรียน)
ความคิดเห็น
แต่เป็นความจริงครับ ที่ชื่อพวกนี้ไม่ได้ใช้ในภาษาพูดกันเท่าไร ถ้าจะมีหลงเหลืออยู่ก็คงเป็นเครื่องดนตรี เช่น กันตรึม